Hoe wordt je personeel gelukkig (en dus productiever)?

Vervelende collega’s, financiële zorgen, saai of juist te druk werk: stress, ofwel psychosociale arbeidsbelasting, kan vele oorzaken hebben. En heb je stress, dan ben je minder productief. Tijd dus om ruim baan te geven aan welzijn op de werkvloer. Vijf misverstanden over werkstress, en vijf praktische tips van experts.  

‘Yoga op de werkvloer? Ik heb helemaal niets met dat zweverige gedoe’ 

Tip #1: Heb aandacht voor het geestelijk welzijn van je werknemers 

‘Aandacht voor het geestelijk welzijn van medewerkers binnen een organisatie is noodzaak. Dat besef is na corona wel doorgedrongen’, stelt Olivier van Urk, directeur menselijk kapitaal (Human Capital) bij financiële dienstverlener PwC. Aandacht voor het welzijn van de ruim vijfduizend werknemers van PwC vindt hij zeker geen overbodige luxe. ‘We doen hier bij PwC aan topsport: we vragen veel van onze mensen en dat betekent dat we zuinig op ze moeten zijn.’  

Be well, work well is niet voor niks een van de slogans van PwC. Een werknemer die om wat voor reden dan ook stress ervaart, kan immers geen optimale prestatie leveren. Van Urk: ‘Zit een werknemer op de juiste plek? Hoe zit hij erbij? En dan doel ik niet alleen op iemands werkzaamheden en de werkdruk die hij ervaart, maar ook op hoe hij functioneert binnen het team waarin hij moet functioneren en op zijn persoonlijke ontwikkeling.’ 

‘Mensen met geldzorgen kunnen geen topprestatie leveren’

Wellbeing, of in het Nederlands ‘welbevinden’ of welzijn, is een containerbegrip. Daarom heeft PwC een breed scala aan trainingen gericht op het fysieke, mentale, emotionele, spirituele en ook financiële welbevinden van medewerkers. Van Urk: ‘Mensen met geldzorgen, die bang zijn voor de volgende energierekening, kunnen geen topprestatie leveren.’  

Daarom heeft PwC de werknemers die het hardst getroffen worden door de energiecrisis – mensen die tot anderhalf keer modaal verdienen – een extra financiële bijdrage gegeven van 1.250 of 750 euro, vertelt Van Urk. ‘We hebben ook een webinar gehouden over energiebesparing. Mensen die echt geldzorgen hebben, roepen we op om zich te melden, via onze vertrouwenspersoon of via personeelszaken. Hen bieden we een budgetcoach aan, die meekijkt naar hun persoonlijke situatie.’ 

Daarnaast krijgt elke PwC-medewerker jaarlijks een zogeheten ‘wellbeing budget’ van 1.000 euro. Van Urk: ‘Dat kun je bijvoorbeeld inzetten voor een stappenteller, voor coaching of een wellnessbehandeling, zoals een massage, uiteraard binnen bepaalde grenzen. Eén medewerker riep voor de grap dat een wijnproeverij heel goed zou zijn voor zijn welzijn. Maar dat gaan we natuurlijk niet doen.’   

‘Aan hard werken gaat niemand dood’ 

Tip #2: Neem het serieus als mensen te veel werkdruk voelen 

‘Wat de een lekker druk vindt, geeft een ander grote stress’, zegt Gaby Reijseger, senior adviseur Arbeid & Organisatie bij arbodienst HumanCapitalCare. ‘Het is heel lastig om werkdruk op een objectieve manier te meten, maar als werkgever moet je de beleving van medewerkers wél serieus nemen. En zeker niet, zoals ik nog weleens zie, met een vingertje naar hen gaan wijzen.’ 

Reijseger zit dagelijks bij bedrijven die meer dan vijfhonderd werknemers hebben aan tafel om preventief te praten over een gezonde en veilige werkomgeving. Dat onderwerp staat volop in de schijnwerpers door corona en de aandacht voor grensoverschrijdend gedrag op de werkvloer. Vanwege de krappe arbeidsmarkt en het grote personeelstekort vallen bij bedrijven en organisaties steeds meer mensen uit door de grote werkdruk, zo blijkt uit recente cijfers van ArboNed en HumanCapitalCare. Het verzuimpercentage was eind 2022 al gestegen tot bijna 5 procent. Met name in het mkb gaat het hard en vallen veel mensen langdurig uit. 

Reijseger: ‘Je kunt niet zeggen ‘Kees of Mariëlle kan niet tegen stress’.’ Veel is afhankelijk van de cultuur binnen een bedrijf. Veel medewerkers vinden het lastig om aan te geven dat de emmer vol zit. Daarom is een open en veilige sfeer belangrijk, en heb je begripvolle managers nodig die oog hebben voor die psychosociale arbeidsbelasting.   

Met een enkel webinar of informatie over stress of werkdruk op intranet ben je er niet, waarschuwt Reijseger. Het gaat erom dat werkgever en werknemer een open gesprek kunnen voeren. ‘Je bepaalt samen namelijk wat voor een betekenis welzijn op de werkvloer heeft en hoe de cultuur is binnen een bedrijf. Het is niet one size fits all.’ 

De ene werknemer is immers de andere niet. Reijseger: ‘Hebben sommige werknemers er last van dat een manager ’s avonds vaak nog mails of appjes verstuurt? Maak dat dan bespreekbaar. Leidinggevenden moeten zich bewust zijn van hun rol hierin.’   

Reijseger adviseert grote bedrijven daarom vaak om een groepje mensen – met verschillende functies, en afkomstig van verschillende afdelingen – bij elkaar te zetten en invulling te geven aan  het thema welbevinden. ‘Dan hoor je pas echt wat er leeft. Vaak komen er ook leuke ideeën uit dat soort sessies. Van een gezonde sport-challenge en webinars tot vergadervrije dagen.’ 

‘Ze mogen blij zijn dat ze hier werken’ 

Tip #3: Wees zuinig op je mensen, ze zijn weg voor je het weet 

‘Knallen, alleen maar knallen.’ Dat was lange tijd het credo in de marketing, zegt Liam Tjoa, de 26-jarige bestuursvoorzitter van GoSpooky, een Amsterdams reclamebureau dat zich richt op sociale media en technologie en een kleine honderd medewerkers heeft . De gemiddelde leeftijd ligt er onder de dertig jaar en de millennials en Gen-Z’s kijken allang niet meer alleen naar hun salarisstrookje, zegt Tjoa.  

Volgens hem verwachten zij dat een werkgever aandacht heeft voor een goede balans tussen werk en privé. ‘Vroeger dachten werkgevers in tijden van laagconjunctuur vaak: ‘Mensen mogen blij zijn dat ze een baan hebben. Die tijd is echt voorbij.’

Werkgevers moeten te allen tijde zuinig zijn op hun mensen. En jonge mensen moet je soms tegen zichzelf in bescherming nemen, zegt Tjoa. De eerste belangrijke stap is volgens hem om ervoor te zorgen dat klanten realistische verwachtingen hebben. ‘Natuurlijk proberen we er altijd voor ze te zijn, maar maak daar duidelijke afspraken over, waar je je vervolgens allebei aan houdt. In het verleden werkten we bij GoSpooky regelmatig een week lang keihard voor een deadline en was de afspraak dat de klant dan binnen twee dagen zou reageren. Maar dat mislukte vaak. Dan liep onze hele planning in de soep en werden onze mensen daar de dupe van.’ 

En andere opvallende regel bij GoSpooky is dat het aantal vakantiedagen flexibel is. ‘We verwachten dat werknemers minimaal 25 dagen opnemen. Een hard maximum is er niet, al kijken we uiteraard wel of  het aantal vakantiedagen dat je opneemt redelijk is.  Maar als je ’s avonds hebt doorgewerkt, is het bijvoorbeeld prima wanneer je de volgende ochtend vrij neemt. Of stel, je hebt een hele week geknald, dan vinden wij  het prima wanneer je een week later een dagje vrij neemt.’ 

Medewerkers waarderen die flexibiliteit zeer, merkt Tjoa. ‘Ik zou het andere bedrijven echt aanraden. Een enkeling zal er misbruik van maken, maar ik maak liever beleid voor 97 procent van de mensen dan voor de overige drie.’  

‘Werkdruk, stress, burn-outs. Ik word hier niet vrolijk van’ 

Tip #4: Concentreer je op het aanleren van positieve gewoontes  

Het personeel van energiebedrijf Vattenfall weet wat werkdruk is. Zeker de medewerkers van de callcenters, die de afgelopen maanden zijn bedolven onder de telefoontjes, beaamt Merlyn Esajas, strategisch adviseur gezondheid en vitaliteit. ‘Dan is het extra belangrijk om oog te hebben voor het welbevinden van je werknemers.’  

Niet voor niets was het vorig jaar binnen de afdeling klantenservice van Vattenfall ook het Jaar van de Vitaliteit. ‘Medewerkers moeten de ruimte krijgen en voelen dat ze af en toe adem kunnen halen’, zegt Esajas. ‘Letterlijk: dat ze een moment kunnen ontspannen.’ 

‘We hebben heel lang gepeuterd en nu zitten we in de puberfase’

Esajas is al meer dan vijftien jaar gespecialiseerd in de gezondheid en vitaliteit van werknemers en heeft in die periode veel zien verschuiven. ‘We hebben heel lang gepeuterd en nu zitten we in de puberfase. Eerst lag de focus vooral op verzuim, nu veel meer op preventie en op een zogeheten positieve gezondheid. Bij die laatste aanpak kijk je veel meer naar de veerkracht van mensen dan naar hun klachten en gezondheidsproblemen. 

Haar tip voor collega’s die met welzijn op de werkvloer aan de slag gaan, is: houd het vooral luchtig. Ze vertelt over het programma What’s on your mind, dat vorig jaar met succes werd geïntroduceerd bij Vattenfall. Dit programma is gebaseerd op een methode voor gedragsverandering, Tiny Habits genaamd, die bedacht is door de Amerikaanse wetenschapper B.J. Fogg. Hierin staan kleine veranderingen centraal. Esajas: ‘Als je bijvoorbeeld meer wilt bewegen, ga dan niet meteen tien kilometer wandelen, maar loop tijdens de koffiepauze even een paar minuten een rondje.’ Elke donderdag, zes weken lang, krijgen medewerkers die aan het programma meedoen een mailtje om hen te herinneren aan hun goede voornemen.  

Het programma heeft bij ons op de werkvloer écht een gesprek over welzijn op gang gebracht, zegt Esajas. ‘Heel mooi. Ik hoorde zelfs een manager roepen: ‘Jongens, even een mentale check. Hoe zitten we erbij vandaag?’. Een collega vertelde toen dat ze stress had omdat ze nog een jurk voor een bruiloft moest vinden. Ik vind het mooi om te zien dat mensen zich vrij voelen om dat soort zaken te delen?’.  

‘Ik heb geen tijd om zo’n programma op te tuigen’ 

Tip #5: Vraag werknemers wat zij nodig hebben. En check de oorzaken van ziekteverzuim

Ook ABN Amro heeft veel aandacht voor het welbevinden van haar ruim 22.000 medewerkers. Personeelsleden van de bank kunnen bijvoorbeeld workshops volgen over mentale kracht, het doseren van je energie en gezonde slaapgewoontes. Ook hier benaderen we welbevinden vanuit een positieve invalshoek, vertelt hr-consultant Monique Bosbaan. ‘We spreken daarom minder over risico’s en meer over wat een verandering in je levensstijl je zou kunnen opleveren. We hebben dus geen Week van de werkstress.’ 

Maar mooie programma’s over welzijn zijn niet genoeg, benadrukt Bosbaan. ‘Veel bedrijven bieden van alles aan. Maar het is vooral belangrijk om eerst het gesprek aan te gaan met je medewerkers. Hoe zitten ze in hun vel en wat hebben ze nodig om hun werk goed te kunnen doen? Heldere communicatie, een goede sfeer, oprechte aandacht en medemenselijkheid, dat moet toch echt de basis van je personeelsbeleid zijn. Je hoeft niet meteen een heel programma op te tuigen.’  

Duik ook in de cijfers, tipt Bosbaan. ‘Vaak zijn er veel gegevens bekend. Bespreek bijvoorbeeld eens met je arbodienst wat de belangrijkste oorzaken van verzuim binnen de organisatie zijn. Arbodiensten hebben vaak ook open spreekuren voor medewerkers die vragen hebben over hun gezondheid. Welke signalen krijgen zij door uit de spreekkamer? Dit soort informatie geeft een goed beeld  hoe jouw mensen erbij zitten. Daar kun je vervolgens dan gericht mee aan de slag.’  

Op de hoogte blijven van onze beste artikelen? Schrijf je dan gratis in voor onze nieuwsbrief.